Maniler ve Atasözleri

Kadırga yok diyorlar, Nedir bu donanma Öyle bir zamana geldik ki Babana da inanma - MKG, LK	Atmacayı vurdular Bir avuç kanı için Gel edelim sevdalık Babanın canı için - MKG, LK	Oy yaylalar yaylalar Çimen bağladınız mı? Ben askere giderken Kızlar ağladınız mı? - MKG, LK
Çıktım taşın üstüne Astım bacaklarımı Türkü bilmeyen kızlar Yesin t…..larımı - MKG, LK	Yaylanın çimeninde Kuzu kestim yediler Çağırdım Eminem’i Nişanlıdır dediler - MKG, LK	Ah Ayaser Ayaser Güz gelir dağlar eser Kız seni alacağım Senin aklın ne keser - MKG, LK
Haburadan aşağı Ben inmezdim inmezdim Kucağında can versem Ben Kuran istemezdim - MKG, LK	Evim kireç tutmuyor Kumunu karmayınca Gönlüm rahat etmiyor Sarılıp yatmayınca - MKG, LK	Atma türkü atarım Seni candan yakarım Eski çarıklarımı Boğazına asarım - MKG, LK
Oku ah yârim oku Hocamı olacaksın Bu yılki talebeyi Sen mi okutacaksın - MKG, LK	Attım san bir türkü Vurdum seni göt üstü - MKG, LK	Horon oynamayla Horon yeri düz olmaz Giyinip kuşanmayla Kocakarı kız olmaz - MKG, LK
Ekin ektim hozana Kamış gibi uzana Ana gözün kör olsun Verdin beni hızana - Anonim	Oğlan var git işine Düşme benim peşime Pırlantalı taç olsan Takmam seni başıma - Anonim	Kuşburnu kuruttun mu Yar beni unuttun mu Ben bu evden gideli Gözyaşı kuruttun mu - Anonim
Derede urganım var Kadife yorganım var Deseler yarim geldi Bir öküz kubanım var - Anonim	Dağ başında kuzuyum Ak gerdana yazıyım Verin bana yârimi Dilenmeye razıyım - Anonim	Boztepeden yukarı Dağa çıkarum dağa Halıya param yetmez Kilim alurum saa
Yârim yatma uykuya Rüya görürsün rüya Şeker olsam karışsam Yârim içtiğin suya - Anonim	Atma beni vurursun Kız kolların kırılsın Evvel bensiz durmazdın Şimdi nasıl durursun - Anonim	Ey dereler dereler Neler bilirim neler Senin değildir benim Koynundaki memeler – Anonim
Habu türküleruni, Sanki kimse duymamış. Bazı kafiyelerun, Birbirine uymamış.	O yaylalar yaylalar Çimen bağladınız mı? Ben askere gidende Kızlar ağladınız mı?	Yaylanın yolundayım Gürgenin dalındayım Anam beni sorarsa Kızların yanındayım
Yayla yaylaya bakar Yayla suyi yan akar Güzel kızlar dururken Çirkinlere kim bakar	Anan vermesa seni Bobana soracağum Eğer o da vermesa Seni gaçuracağum	Yaylanın yolu taştır Yârimin gözü yaştır Beni yakıp kavuran Bir ala göz, bir kaştır.
Koyun zili cıngır cıngır öter Kırıldık çıktık kırıldık çıktık der Keçinin keleği durgur dungur öter Hanlar nerde hanlar nerde der Tekenin keleği güm güm öter Borç bin oldu borç bin oldu der. - Çetin S İstanbul'dan yol aldum Goruniyi Trabzon Sevdalı günlerume Geldi çattı Remezan Yaylanun dibi daşdur Su akayi dereden Al bohçanı hazırla El eyle pencereden Lahanalar açayı Sarı sarı çiçekler Baa deduklerini Saa da diyecekler	KALANDAR Kalandar gecesi devlet bacası, Tasımı dolduran cennet hocası. Doldurtmayan cehennem hocası, Üstte erkeği altta dişi. Gece geldim kapınıza Selam verdim yapınıza Selamımı almazsanız Daha gelmem yapınıza Galandariya Farfariya Get kilere Gel gapiya Ver deviye Pestilden, tutdan Almadan, armuttan Şekerden, çaydan Külekteki yağdan Bulgurdan, yarmadan Gavurmadan, gıymadan Dahasını saymadan Ver babam (ağam, Bacım, Nenem) Ver! (Gümüşhane) KALANDAR	Bizim atma türkiler Eskilerden bir duyum. Ama şunu bilirim, Hepsinde vardır uyum. Tarladaki zurzula Gumuladur gumula Anan gormesun bizi Sakkanalum gafula Tarlanun kenarında Vardur hurma dalları Gelupta bakmayisun Nedur bunun halları

ALKIŞ VE KARGIŞ’LAR

Türklere özel mânilerde, alkış ve duaların yanı sıra kargışların da en güzel ve çarpıcı örnekleri görülür. Halk ağzında binlerce örneğini bulabileceğimiz mânilerden ancak birkaçını aşağıda bulabilirsiniz:

Ayva dalı gül dalı Yere yatmış bir dalı Ya Allah ya Muhammet Kavuşsun iki sevdalı.	Şu gelen üçe benzer Yüklenmiş göçe benzer Şu Mucur’un Kızları Kınalı koça benzer.	Ak üzüm parmak gibi Sevdiğim kaymak gibi Beni yardan ayıran Devrilsin kavak gibi.
Gemiden aldım tuzu Doğdu seher yıldızı İtin köpeğin kızı Yaktı yandırdı bizi.	Karşıda kara çalı Kararıp durma çalı Ben sana varır mıyım Sümüklü sıracalı!	Avluda hasırım var Üstünde mısırım var Ehey gâvurun kızı Neremde kusurum var?

Gelin kaynana mânilerinde de kargışların en çarpıcı örneklerini görürüz:

Ocak başında durdum
Dizimi yere vurdum
Vay benim başım kopsun
Oğluma seni buldum.

Yumurtanın sarısı
Yere düştü yarısı
Görümcem verem olmuş
Kaynanama darısı.

Ninnide anne yavrusuna en güzel dileklerini melodi eşliğinde, kafiyeli sözlerle sunar:

Dandini dandini dan atmış
Mevlâm neler yaratmış
Çenesi çukur yavrumun
Kaşları keman yaratmış
Gözleri kudret halkası
Burnu Kâbe hurması
Ağzı şeker hokkası
Yanakları misket elması
Lokum getir yavruma babası
Ninni yavrum ninni
Uyusun büyüsün ninni
Tıpış tıpış yürüsün ninni.

Bir serhat türküsünde Plevne kahramanı Gazi Osman Paşa alkışlanır:

Kılıncımı vurdum taşa
Taş yarıldı baştan başa
Şanı büyük Osman Paşa
Askerinle binler yaşa.

Gelin övme de denilen Anadolu kına ve düğün türkülerinde alkışlar geline yöneltilirken, evinden ayrılıp gurbete giden gelinin ağzından kargışlar aktarılır:

Gız anam gınan gutl’olsun,
Sağdığın inek sütl’olsun,
Orda dirliğin datl’olsun
Vardığın yerler kutl’olsun.”

Ana gızın çok muyudu?
Bir gız sana yük müyüdü?,
Gırılası emmilerim,
Bir oğlunuz yok muyudu?

Duygunun yoğunluğuna paralel olarak kargışların da en şiddetlileri türkülere yansır. Bir Harput türküsünde acılarla dolu insan kaderine beddua eder:

Dağlar dağladı beni,
Gören ağladı beni.
Devri dönesi felek,
Çapraz bağladı beni!

Bir Ege türküsünde ise kargış sevgilinin zalim annesinedir:

Ardıçtandır kuyuların kovası,
Suya koy vermiyor gâvur anası.
Ne ettim de aldandım; Allah’ından bulası!

Bir Malatya türküsünde de sevgiliye beslenen tutku ve özlem kargış yoluyla anlatılır:

Anan öle. Cemil,
Baban öle. Cemil,
Yetim kalasın. Cemil,
Benim olasın. Cemil.

Hapishane türkülerinde kargışlara güzel örnekler vardır. Bir Urfa türküsünde,

Mahpushane seni yapan kör olsun,
Kör olsun da iki eli kırılsın!

denirken; başka bir Kırşehir/Çiçekdağı türküsünde ise acılı insan:

Erisin dağların karı erisin,
Sular ensin düz ovayı bürüsün.
İlâhi sebebim, ömrün çürüsün!
Divâne gönlümü eylesin zindan.

diyerek kargışını, kendisinin hapse düşmesine sebep olanlara yöneltir. Ancak, kargışların en içten ve çarpıcı olanları, acının yoğun olduğu bir anda irticalen söylenen ağıtlarda görülür. Bunların her biri şüphesiz acılı bir olay üzerine belli bir şahıs tarafından yakılmıştır. Ancak sözlü kültür ürünleri zaman içinde ağızdan ağıza nakledilirken anonimleşir:

Ecel büktü belimizi.
Yasa boğdu hepimizi
Kalemin kırılsın felek
Kitli koydun kapımızı.”

Ağlasana kele bacı
Böyle m’olur keskin acı,
Gözlerin kör olsun doktur
Devre mi verdin ilacı?

MEVSİMLERLE İLGİLİ ATASÖZLERİMİZ

Ağustosun yarısı yaz yarısı kıştır

Allah dağına göre kar verir

Dumanlı dağlar yağmursuz kalmaz

Getir bana Hıdırellez’i göstereyim sana yazı

Gökten ne yağdı da yer kabul etmedi

İt kışı geçirir ama gel derisinden sor

Kar yılı var yılı

Kış havasına bakıp yola çıkma, yaz havasına bakıp yolundan kalma

Korkma Zemheri’nin (Ocak) kışından, kork Aprul’un beşinden (Nisan 18), koca öküzü ayırır eşinden.

Kurt uluyunca ya ayaz olur ya kar yağar.

Lodos eser yaz olur, poyraz eser kış olur

Mart kapıdan baktırır kazma kürek yaktırır

Onmadık yılın yağmuru harman vakti yağar

Rüzgâr eserken harmanı savur

Yağmurdan sonra ekilen darıdan, erinden sonra kalkan karıdan hayır gelmez

Yazın gölge hoş, kışın çuval boş

Uğurtaşı Köy Kitabı

Cahit Karakullukçu'nun Uğurtaşı kitabını indirmek için tıklayınız.

Detay

Soy Ağaçları

Uğurtaşı köyünde yaşayan Türk sülalelerinin soy ağaçlarını inceleyebilirsinizDetay

Foto Galeri

Uğurtaşı köyü fotoğraflarını görüntülemek için tıklayınızDetay