| AHZ | ALMA |
| AHVAL-İ HAZIRDA | MEVCUT DURUMDA |
| ALİL | HASTA, SAKAT |
| AMED | GELEN |
| ASAKİR-İ MANSURE-İ MUHAMMEDİYE | SULTAN MAHMUT’UN YENİÇERİ OCAĞINI KALDIRIP, YERİNE KURDUĞU ORDU. |
| AŞAR | VERGİ(BORCU) |
| AVN-İ MEZKURA | YARDIM, ŞİKAYET DİLEKÇESİ-TALEBİ |
| AYAN | TOPLUMDA İLERİ GELENLER (VASIFLI KİMSELER, ÜN SALMIŞ (BAŞARILI) KİMSELERDİR.)TARİHTE KULLANILAN AYAN KELİMESİ OSMANLI DEVLETİNDE TAŞRA BÖLGELERİNDE SÖZ SAHİBİ TOPRAK BEYLERİNİ İFADE ETMEK İÇİN KULLANILIRDI. BU AYAN KİMSELER HALKIN GÖZÜNDE İLERİ GELEN KİMSE OLDUKLARINDAN; HALKIN İSTEKLERİNİ İLETMEK İÇİN BULUNURLARDI. HALK MUHAKKAK Kİ AYAN KİMSELERDEN YARDIM ALMAK İSTERLERDİ. |
| BADEMA | BUNDAN SONRA, ONDAN SONRA |
| BAHA | BEDEL, KIYMET, DEĞER, PAHA |
| BAKİ İHTİRAM | SÜREKLİ SAYGI |
| BALADA | YUKARIDA |
| BEHEMEHAL | DERHAL, MUTLAKA,HERHALDE, İSTER İSTEMEZ |
| Bİ | ÖNEK, İLE, SİZ,SIZ, OLUMSUZLUK EKİ |
| BİLA | SİZ, SIZ, OLMAYARAK |
| CİZYE | MÜSLÜMAN DEVLETLERDE MÜSLÜMAN OLMAYANLARDAN ALINAN BİR ÇEŞİT VERGİ |
| DAİ | DUA EDEN, DUACI |
| DEBBAĞ | DERİCİ |
| DEFATEN, DEFFAN | HEMEN, BİR DEFADA |
| DERBENT | GEÇİT |
| DERCETME | ARAYA SOKMAK, ARAYA SIKIŞTIRMAK |
| DERÇ ETMEK | ATMAK, TOPLAMAK |
| DERUHTE | ÜZERİNE ALMA, YÜKLENME |
| DEYN | BORÇ |
| EBNÂ-YI SEBİL | YOLCULAR |
| EL YEVM | BU GÜN |
| EMEKSİZ | ÜVEY EVLAT |
| EMTİA | MALLAR, PARA İLE SATILACAK ŞEYLER |
| EMVAL | MALLAR, PARA İLE ALINAN ŞEYLER, MÜLKLER |
| ESAMİLERİ | İSİMLERİ |
| ESBABI | SEBEBİ |
| ESNAN | YAŞLAR, YILLAR |
| ESNAN TECAVÜZÜNDEN | YAŞ HADDİNDEN |
| EYYÂM-I SAYF VE ŞİTA | YAZ VE KIŞ GÜNLERİ |
| FAZAİL | FAZİLET |
| FEVT | ÖLÜM, MEVT |
| Fİ | TARİH ANLAMI TAŞIR VE YAZI SONUNDA TARİH YAZMAK İÇİN ÖN EK OLARAK KULLANILIR. |
| FÜRUHT | SATTIM, SATIŞ |
| GAYRUHUM | DİĞERLERİ |
| GROMİTSİ | %50 MÜSLÜMAN %50 HRISTİYAN |
| GURRE | BİRİNCİ GÜN |
| GÜZEŞTE | GEÇEN, GEÇMİŞ OLAN |
| HAFİD | TORUN, ERKEK |
| HAFİDE | TORUN, KIZ |
| HAFİDİ | TORUNU |
| HALİLE | NİKAHLI KADIN , EŞ |
| HAMİL | HAİZ, TAŞIYAN |
| HAML | YÜK, İSNAD |
| HASBİ | KARŞILIKSIZ, ALLAH RIZASI İÇİN |
| HAVİ | İHTİVA EDEN |
| HEMŞİRE | KIZ KARDEŞ |
| HEMŞİRE-ZADE | KIZ KARDEŞ ÇOCUĞU |
| HİN-İ TAHRİR | KAYDEDİLMESİNDEN, YAZILMASINDAN |
| HİTABET | KONUŞMA (SANATI) |
| HU | OSMANLICA YAZIŞMALARDA YAYGIN OLARAK KULLANILAN İKİ EKTEN BİRİDİR. HU KELİMESİ HER YAZININ BAŞINDA KULLANILABİLİR. BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM (KISACA BİSMİLLAH), ALLAH ANLAMI TAŞIR. HAYY’DAN GELEN HU’YA GİDER’DE OLDUĞU GİBİ: ALLAH’TAN GELEN ALLAH’A GİDER. HAYY’DA HU’DA ALLAH’IN İSİMLERİNDENDİR. |
| HÜSN-İ RIZAMLA | GÜZELLİKLE |
| ITLA-İ LİSANDA BULUNMAK | BAŞKASININ SÖZÜNE-AĞZINA BAKMAK |
| İBTİDASINDAN | BAŞLANGICINDAN |
| İHTİDA | İSLAMI KABUL ETMEK, MÜSLÜMANLAŞMAK |
| İLTİCA | SIĞINMA |
| İMAMET | İMAMLIK |
| İNAS | KADINLAR, KIZ |
| İNAS | KIZ COCUĞU |
| İNTİHAB | SEÇMEK |
| İRTİDAT | DİN DEĞİŞTİRME, DÖNME, İSLAM DİNİNİ BIRAKARAK BAŞKA DİNE GEÇMEK |
| İSTİFSAR-I HATIR | HAL HATIR SORMA |
| İRTİHAL | ÖLME, NAKL-İ MEKAN, DAR-I BEKAYA GÖÇME |
| İŞ'AR | YAZI İLE BİLDİRMEK |
| İTA | VERME |
| KAFFESİ | CÜMLESİ, TÜMÜ |
| KARİB | ÇOK YAKIN |
| KARİYE | KÖY |
| KAŞAN | AT HANI, AHIRI BİNEK HAYVANLARIN İŞEME YERİ |
| KAYD ŞOD | KAYDEDİLDİ |
| KERİMESİ | KIZI |
| KERİMEZADESİ | KIZKARDEŞ ÇOCUĞU |
| KFİROS | GİZLİ HRİSTIYAN |
| KIT'A | PARÇA, ÜLKE, KÜÇÜK ASKERİ BİRLİK |
| KIYYE | OKKA, DÖRTYÜZ DİRHEM, 1300 GRAM |
| KLOSTİ | GİZLİ HRİSTİYAN |
| KLOSTOS | DÖNME |
| KOT | ÖLÇÜ BİRİMİ, KABI |
| KUDÜM | DOĞUM, ORTAYA GELME |
| KURGAN | ANITSAL MEZAR, TEPE BİÇİMİNDE MEZAR, HÖYÜK |
| KURRA | KURAN OKUYAN |
| LEFFEN | BERABER SARARAK, RABTEDİLMİŞ OLARAK |
| MAH | AY, 30 GÜN |
| MAHA | ÜCRA YER, KUYTU |
| MAHALLAT | MAHALLE |
| MAHDUMU | OĞLU |
| MAHİYYE, MAHLIK | AYLIK |
| MEDFUN | DEFNEDİLMİŞ, GÖMÜLMÜŞ |
| MEKRİS | BÜYÜK |
| MENZİLHANE | KONAK YERİ, HAYVAN DEĞİŞTİRİLEN YER, HAN |
| MERKUM | ADI GEÇEN, YAZILMIŞ OLAN (ERKEK) |
| MERKUME | ADI GEÇEN, YAZILMIŞ OLAN ( BAYAN ) |
| MESDUD | KAPATILMIŞ, HUDUTLANMIŞ |
| META | MAL, SERMAYE, ELİNDE BULUNAN VARLIK |
| MEZBUR | ADI GEÇEN, YUKARIDA İSMİ GEÇEN, OKUMA-YAZMA BİLMEYEN |
| MEZKUR | ZİKREDİLMİŞ, EVVELCE BAHSİ GEÇMİŞ, ANILAN |
| MOLLA-MONLA | BÜYÜK ALİM, BÜYÜK KADI, EFENDİ, HOCA |
| MUCEP | İCAP ETMİŞ |
| MUHACİR | GÖÇMEN, BİR ÜLKEDEN KALKIP BAŞKA BİR ÜLKEYE YERLEŞEN |
| MUHARREMÜL HARAMIN GURRESİNDE | BİRİNCİ AYIN BİRİNDE |
| MUHARRER | YAZILI |
| MUKADDEM | ÖNCEDEN, ÖNCE GELEN, ÖNCÜL |
| MUKAYYED OLMAK | SAHİP OLMAK, KORUMAK, KOLLAMAK |
| MUMAİLEYH YEDİNE İTA KILINDI | ADI GEÇENİN KENDİSİNE VERİLDİ |
| MÛMÂ-İLEYHÜM | İMA EDENLER, ADI GEÇENLER, YUKARIDA ANILANLAR |
| MUTANASSIR | YENİDEN HRISTIYAN OLMAK İSTEYENLER |
| MUVASALAT | KAVUŞMA, ULAŞMA |
| MÜBADELE | DEĞİŞ-TOKUŞ |
| MÜBADİL | LOZAN ANTLAŞMASINA GÖRE, İSTANBUL DIŞINDA OTURAN RUMLARLA DEĞİŞTİRİLMEK ÜZERE BATITRAKYA DIŞINDAKİ YUNANİSTAN'DAN GETİRİLEN TÜRKLER |
| MÜBEYYİN | AÇIKLAYAN |
| MÜCEDDEDEN | YENİ BAŞTAN |
| MÜHTEDİ | DİNİNİ DEĞİŞTİRİP MÜSLÜMAN OLMUŞ |
| MÜLTECİ | İLTİCA EDEN |
| MÜNDERİCAT | İÇİNDEKİLER |
| MÜRTEDİ | BİR MÜSLÜMANIN HRISTİYAN OLMASI |
| MÜRUR | GEÇME |
| MÜSTACELDİR | ACELEDİR |
| MÜSTAHDEM | GÖREVLİ |
| MÜSTAHSEN | BEĞENİLEN |
| MÜŞEVVES | BELİRSİZ |
| MÜTEADDİD | BİRKAÇ TANE, BİRÇOK, SONRAKİ, METEADDİD ZEVCE=BİRKAÇ EŞLİ |
| MÜTEEHHİL | EVLİ |
| MÜTEVEFFA | MERHUM, ÖLMÜŞ ERKEK |
| MÜTEVEFFİYE | MERHUME, ÖLMÜŞ KADIN |
| MÜZELLEF SAKAL | YÜZÜNDE YENİ YENİ TÜYLER ÇIKAN |
| NEFS-İ | KENDİSİ İLE ALAKALI |
| NEVAHİ | TARAFLAR, NAHİYELER, TEKİLİ NAHİYE NEVAHİ-İ KAZA: BIR KAZAYA BAĞLI NAHİYELER |
| NISFI | YARISI |
| OL BABDA | OSMANLI DÖNEMİNDE RESMİ YAZILARI BİTİRME SÖZÜDÜR. |
| OL BABDA VE KİTABEYİ AHVALDE | BU DURUMDA VE HER DURUMDA |
| REAAYA | EMRİ ALTINDA BULUNANLAR |
| REDİF | YEDEK, TERHİS OLUP İHTİYATA GEÇEN ASKER |
| REFT | GİTMEK |
| SAGİR | KÜÇÜK, ÇOCUK |
| SAHİH | DOĞRU, HALİS, SAĞLAM |
| SAİ | ÇALIŞAN, HIZLI YÜRÜYEN |
| SALNAME ( ALMANAK) | OSMANLI DEVLETİ'NDE RESMÎ VE ÖZEL KURUMLAR TARAFINDAN BİR SENE BOYUNCA GERÇEKLEŞEN OLAYLARI TOPLUCA GÖSTERMEK ÜZERE HAZIRLANAN YAPITLARDIR. DEVLET, NEZARET VE VİLAYET SALNAMELERİ ŞEKLİNDE ÜÇE AYRILAN RESMÎ NİTELİKLİ SALNAMELERİN DIŞINDA ÖZEL NİTELİKLİ SALNAMELER YAYIMLANMIŞTIR. ÖRNEĞİN BİR GAZETENİN VEYA DERGİNİN SALNAMELERİ O DERGİNİN VEYA GAZETENİN BİRAZ GENİŞÇE BİR FİHRİSTİ NİTELİĞİNDE OLABİLİYORDU |
| SECERE | SOYAĞACI, NESEP LEVHASI, SİLSİLENAME |
| SİN | YAŞ, SENE |
| ŞABB-I EMRED | DAHA SAKALI, BIYIĞI ÇIKMAMIŞ GENÇ |
| ŞEHBENDER | KONSOLOS |
| ŞER'İYYE VE EVKAF VEKÂLETİ | DİN İŞLERİ VE VAKIFLAR BAKANLIĞI, CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA YER ALAN SONRADAN KALDIRILMIŞ BİR BAKANLIKTIR. |
| ŞER'İYYE SİCİLLERİ | MAHKEMELERDEKİ DAVA DOSYALARI |
| ŞUHUDÜ'L HAL | ŞAHİTLER, JÜRİ ÜYELERİ |
| TAHRİR | KAYIT |
| TANASSUR | HRISTIYANLAŞMA, YILLARCA MÜSLÜMAN OLARAK BİLİNENLERİN BİZ HRISTIYANIZ DEMESİ |
| TASDİ EYLEMEK | RAHATSIZ ETMEK |
| TEALA | NAMI BÜYÜK |
| TEALLLAH | BÜYÜK ALLAH |
| TENESÜR | DÖNME, KILIÇ MÜSLÜMANI |
| TEMETTUAT DEFTERLERİ | BU DEFTERLER; TANZİMATIN UYGULANDIĞI BÖLGELERDE MAL- MÜLK, HAYVAN, ARAZİ VE YAŞAYAN VATANDAŞLARIN MAL VARLIKLARININ HANE BAZINDA KAYDEDİLDİĞİ RESMİ DEFTERLERDİR. |
| TER BIYIK | HENÜZ BIYIKLARI ÇIKMAMIŞ |
| TEREKE | KARS TARAFINA YERLEŞMİŞ BİR TÜRK BOYU |
| TEŞEKKİ | ŞİKAYET |
| TEVELLÜT | DOĞUM, DOĞUM TARİHİ |
| TEVZİ | PAYLAŞTIRMA, DAĞITMA |
| TUVANA | YETİŞKİN, GÜÇLÜ |
| ÜMMİ | OKUMA YAZMA BİLMEYEN AMA EVVEL ÂHİR İLİMLERLE MÜCEHHEZ OLAN |
| VALİDESİ | ANNESİ |
| VARAK | KAĞIT PARÇASI, YAPRAK |
| VE GAYRIHUM MİNEL HAZURUN | VE HAZIR BULUNAN (HUZURDA BULUNAN) DİĞERLERİ |
| VELADET | DOĞMA TARİH-İ VELADETİ=DOĞUM TARİHİ MAHAL-İ VELADETİ=DOĞUM YERİ |
| VELED | OĞLU, ÇOCUĞU |
| YED | EL |
| ZAHİRE | GEREKTİĞİNDE KULLANILMAK ÜZERE SAKLANAN TAHIL. |
| ZAHİREN | GÖRÜNÜŞE GÖRE, DIŞARIDAN, GÖRÜNÜŞTE |
| ZAİD | YARAR, FAYDA, ÜSTÜNLÜK, MEZİYET, ARTAN, İLAVE OLUNMUŞ |
| ZAİL OLMAK | YOK OLMAK |
| ZEKER | ERKEK |
| ZEVC | KOCA |
| ZEVCE | KARI, HANIM, EŞ |
| ZIMMİ | İSLAM DEVLETİNİN HİMAYESİNDE YAŞAYAN GAYRİMÜSLİM VATANDAŞ |
| ZİMMEM | ZİMMET |
| ZİRİN | AŞAĞIDA |
| ZUKUR | ERKEK ÇOCUĞU |
| ZÜKUR | ERKEKLER |
| ZÜLCELAL | BÜYÜKLÜK SAHİBİ |
| HİCRİ AYLAR VE NÜFUS KÜTÜKLERİNDEKİ SEMBOLLERİ | |
| 1- MUHARREM | M |
| 2- SAFER | S |
| 3- REBİÜLEVVEL | RA |
| 4- REBİÜLÂHİR | R |
| 5- CEMÂZİELEVVEL | CA |
| 6- CEMÂZİELÂHİR | C |
| 7- RECEP | R |
| 8- ŞABAN | Ş |
| 9- RAMAZAN | N |
| 10- ŞEVVÂL | L |
| 11- ZİLKADE | ZA |
| 12- ZİLHİCCE | Z |
| 12 HİCRİ AY VARDIR. HİCRİ BİR YIL 354 GÜNDÜR | |
